Plucna embolija

Plucna embolija je stanje u kojem krvni ugrušak (tromb) blokira plućnu arteriju ili njene grane. Kada ugrušak blokira krvne sudove u plućima, krv ne može da prolazi kroz te delove pluća. Zbog blokade, pluća ne mogu da dobiju dovoljno krvi koja je potrebna za razmenu gasova (kiseonik i ugljen-dioksid). Ovo može dovesti do problema sa disanjem, bolova u grudima i, u težim slučajevima, oporavak može biti težak.

Plucna embolija može biti opasna po život ako se ne leči na vreme, jer smanjuje količinu kiseonika u krvi.

Glavni uzrok iznenadnih smrti

Velika plućna embolija predstavlja ozbiljan zdravstveni problem i jedan je od najčešćih uzroka iznenadnih smrti, odgovoran za oko 5-10% takvih slučajeva.

U gotovo 95% slučajeva, plućna embolija nastaje usled tromboze dubokih vena nogu (DVT), kada se formira ugrušak u venama nogu koji se zatim oslobađa i putuje kroz krvotok do pluća. Ovo se događa jer krvni ugrušci iz nogu mogu ući u desnu stranu srca i biti pumpani prema plućima, gde blokiraju plućne arterije. Kada se arterije u plućima blokiraju, to ometa snabdevanje tela kiseonikom, što može brzo postati životno ugrožavajuće.

Tromboza dubokih vena nogu je često asimptomatska, što znači da mnogi ljudi nisu ni svesni da imaju ugruške u venama dok ne dođe do plućne embolije. Faktori rizika za duboku vensku trombozu uključuju produženo sedenje, duža putovanja, operacije, traume ili genetske predispozicije.

Ciljevi lečenja plućne embolije

1. Održavanje života pacijenta – u akutnoj fazi, cilj je da se spase život pacijenta.
2. Zaustavljanje širenja ugrušaka – važno je sprečiti da ugrušci nastave da se šire kroz krvne sudove.
3. Pomoć u razgradnji ugrušaka – kako bi ugrušak bio uklonjen iz pluća, koristi se lekovi koji podstiču njegovu razgradnju (fibrinoliza).
4. Prevencija ponovne embolije – cilj je sprečiti da se ponovo dogodi isti problem.

Ukoliko se plucna embolija prepozna i leči brzo, većina pacijenata će preživeti. Međutim, ozbiljnost stanja zavisi od veličine ugrušaka i opšteg zdravlja pacijenta. Neki ljudi mogu podneti čak i velike ugruške, dok će drugi sa lošim zdravljem imati veće probleme čak i sa manjim ugrušcima.

Lečenje

Kiseonik je osnovna terapija koja pomaže pacijentima da lakše dišu. Ako je problem sa disanjem ozbiljan, možda će biti potrebna intubacija (ubacivanje cevi u grlo za pomoć pri disanju).

Lekovi kao što su heparin (antikoagulant) koriste se za sprečavanje stvaranja novih ugrušaka. Heparin se daje odmah kada postoji sumnja na emboliju, i nastavlja se koristiti nekoliko dana. Kasnije, pacijent može preći na lekove kao što je varfarin da bi se sprečilo ponavljanje problema.

Pored lekova, pacijentima se mogu preporučiti elastične čarape i savetuje se da izbegavaju duže sedenje koje može povećati rizik od stvaranja novih ugrušaka u venama.

Dodatne terapije

Trombolizna terapija: Ovo je tretman koji koristi lekove za brzo uklanjanje ugrušaka. Ovi lekovi mogu biti korisni kod pacijenata sa ozbiljnom plućnom embolijom, koji imaju veće ugruške ili su u šoku. Međutim, tromboliza se koristi samo u ozbiljnim slučajevima.

Embolektomija: Ovo je hirurški zahvat gde se ugrušak uklanja operacijom. Ova metoda se koristi kod pacijenata sa velikim ugruškom koji ne mogu da prežive bez hitne pomoći. Međutim, doktori često pokušavaju prvo lekovima da uklone ugrušak, a operacija je poslednja opcija.

Zašto je heparin važan

Heparin je i dalje glavni lek u lečenju plućne embolije, jer sprečava stvaranje novih ugrušaka. Ako se koristi na vreme, može značajno smanjiti rizik od smrti.

Brzo prepoznavanje i lečenje plućne embolije je ključno za oporavak pacijenta. Terapije uključuju lekove koji sprečavaju stvaranje novih ugrušaka, tretmane koji pomažu da se postojeći ugrušci razgrade, kao i hirurške metode za uklanjanje ugrušaka u ekstremnim slučajevima.

Prognoza

American Lung Association je američka organizacija koja se bavi zaštitom zdravlja pluća i istraživanjem plućnih bolesti. Ona pruža informacije i resurse za prevenciju, lečenje i istraživanje bolesti pluća, kao što su astma, hronična opstruktivna plućna bolest (HOBP), plućni rak i plućna embolija.

Za prognozu pacijenata sa plućnom embolijom, American Lung Association navodi da, uz odgovarajuće lečenje, većina pacijenata preživi plućnu emboliju. Prognoza zavisi od veličine ugrušaka i opšteg zdravlja pacijenta. U većini slučajeva, ako se obezbedi pravovremena dijagnoza i lečenje, pacijenti se oporavljaju. Međutim, neki pacijenti mogu razviti hroničnu tromboemboličku plućnu hipertenziju (CTEPH), što može uzrokovati trajne poteškoće sa disanjem. U malom broju slučajeva, plućna embolija može dovesti do ozbiljnih komplikacija, uključujući srčani kolaps ili smanjenje plućne funkcije.